Πρώτες βοήθειες Νο5

Ο τραυματισμός του λαιμού
Περιλαμβάνουν κυρίως ξένα σώματα, τα οποία έχουν εισχωρήσει στο λαιμό του αρρώστου, και ρήξεις της τραχείας και του λάρυγγα. Οι μεγάλοι κίνδυνοι στις περιπτώσεις αυτές είναι η αιμορραγία και η απόφραξη των αναπνευστικών οδών. Το χτύπημα στο τιμόνι του αυτοκινήτου ή η απόπειρα αυτοκτονίας με απαγχονισμό προκαλούν συνήθως κάκωση και ρήξη της τραχείας, που μπορεί να προκαλέσει την απώλεια της φωνής, την απόφραξη των αεροφόρων οδών και τη διαφυγή αέρα στους μαλακούς ιστούς του λαιμού, με αποτέλεσμα την εμφάνιση υποδόριου εμφυσήματος. Οι πρώτες βοήθειες περιλαμβάνουν:
• Τη διάνοιξη και τη διατήρηση των αναπνευστικών οδών
• Την ακινητοποίηση του αυχένα
• Τον έλεγχο της αιμορραγίας
Τα ξένα σώματα δεν αφαιρούνται στον τόπο του ατυχήματος, παρά μόνο όταν εμποδίζουν την αναπνοή. Η χορήγηση οξυγόνου επιβάλλεται.

Τραυματισμοί δέρματος
Το δέρμα ως εξωτερικό όργανο υπόκειται συχνά σε μηχανικές κακώσεις. Αυτές μπορεί να είναι από απλή δερματίτιδα εξ επαφής (ερεθισμός) έως σχηματισμός εκδορών (γδαρσίματα), τραυματικών φυσαλίδων (φουσκάλες) και ανοιχτών πληγών, οι οποίες, τις περισσότερες φορές, χρειάζονται συρραφή από χειρουργό.Οι τραυματικές πομφόλυγες (φουσκάλες) οφείλονται κυρίως σε μηχανικές κακώσεις, ιδιαίτερα έπειτα από τριβή. Επομένως, συναντώνται προπαντός στα πέλματα ή στις παλάμες ύστερα από χειρωνακτικές εργασίες.
• Πλύντε καλά την περιοχή με σαπούνι και νερό.
• Στεγνώστε προσεκτικά την περιοχή.
• Χρησιμοποιήστε γάζα ή καθαρό μαντίλι ή χαρτομάντιλο.
• Αν η φουσκάλα είναι μεγάλη, καλύψτε τη με μεγάλη γάζα που θα τη στερεώσετε με λευκοπλάστ.
• Σκεπάστε την περιοχή με φαρδιά γάζα και κάντε αλλαγές κάθε μία, δύο μέρες.
• Προσπαθήστε να μη σπάσετε τη φυσαλίδα κατά την περιποίηση.
• Αν αυτό συμβεί, καθαρίστε καλά την πληγή και εφαρμόστε αντισηπτικό διάλυμα.
• Προσπαθήστε να καθαρίσετε τα ράκη της πληγής χωρίς υπερβολές.
Πρώτες Βοήθειες
• Ηρεμήστε τον τραυματία και βάλτε τον να καθίσει.
• Πλύνετε την πληγή με φυσιολογικό ορό ή στην ανάγκη με δροσερό νερό.
• Χρησιμοποιήστε για το σκοπό αυτό διπλωμένη γάζα ή βαμβάκι ή στην ανάγκη καθαρό βαμβακερό ύφασμα.
• Προσπαθήστε να απομακρύνετε υπολείμματα χώματος ή γυαλιών.
• Δεν χρειάζονται έντονες κινήσεις, διότι τα ξένα σώματα μπορεί να εισέλθουν πιο βαθιά στην πληγή.
• Εάν διακρίνετε ξένα σώματα, τα οποία δεν μπορείτε να απομακρύνετε, απευθυνθείτε στο νοσοκομείο.
• Να θυμάστε ότι ορισμένα ξένα σώματα (π.χ., η άσφαλτος), ακόμη και αν μείνουν ως ίχνη στο δέρμα, θα προκαλέσουν μετά την επούλωση μόνιμες δυσχρωμίες (σημάδια από ξένο σώμα).
• Αν υπάρχει αιμορραγία, πιέστε σταθερά την πληγή με καθαρή και στεγνή γάζα 10-15 λεπτά συνεχώς. Στις περισσότερες περιπτώσεις η πίεση σταματά την αιμορραγία.
• Κατόπιν βάλτε αντισηπτική ουσία, τοποθετήστε γάζα εμποτισμένη με αντιβιοτικό, στεγνή αποστειρωμένη γάζα και κλείστε το τραύμα με λευκοπλάστη.
• Μην καλύπτετε την πληγή με απλό βαμβάκι, γιατί θα κολλήσει πάνω της και θα είναι δύσκολη η απομάκρυνσή του στην επόμενη αλλαγή.
• Σε αυτή την περίπτωση, βρέχετε την πληγή πριν από την αλλαγή με αποστειρωμένο φυσιολογικό ορό και περιμένετε να ξεκολλήσει το βαμβάκι μόνο του.
• Κάνετε αλλαγές του τραύματος κάθε μία με δύο μέρες μέχρι να επουλωθεί η πληγή.
• Αν δείτε ότι η πληγή φλέγεται και υπάρχουν πόνος, έντονο πρήξιμο και κοκκίνισμα, απευθυνθείτε στο γιατρό σας για να σας χορηγήσει αντιβίωση, γιατί η πληγή έχει μολυνθεί με μικρόβια. Είναι μία επιπλοκή που συμβαίνει πολύ συχνά.
• Σιγουρευτείτε ότι ο πάσχων έχει κάνει αντιτετανικό εμβόλιο. Αν δεν συμβαίνει αυτό, πρέπει να απευθυνθείτε στο νοσοκομείο για να χορηγηθούν αντιτετανικός ορός και εμβόλιο.

Κακώσεις του ματιού
Το μάτι είναι ένα πολύπλοκο όργανο, το οποίο παρά το γεγονός ότι προστατεύεται από τον οστέινο οφθαλμικό κόγχο και τα έντονα αντανακλαστικά των βλεφάρων, δέχεται πάρα πολύ συχνά βλαπτικές τραυματικές κακώσεις. Το μάτι έχει σφαιρικό σχήμα με διάμετρο περίπου 2,5 εκατοστών και η σφαιρικότητά του διατηρείται με το υγρό που βρίσκεται πίσω από το φακό (υαλοειδές σώμα) και μπροστά από το φακό (υδατοειδές σώμα). Το πρόσθιο τοίχωμα του ματιού είναι διαφανές (κερατοειδής χιτώνας), για να μπαίνει το φως, ενώ η υπόλοιπη επιφάνεια της σφαίρας αποτελείται από σκληρό ιστό (σκληρός χιτώνας) που αποτελεί το λευκό τμήμα του ματιού. Το ορατό τμήμα του σκληρού χιτώνα καλύπτεται από ένα στρώμα λείου βλεννογόνου, τον επιπεφυκότα. Πίσω από τον κερατοειδή βρίσκεται ένας κυκλικός μυς (ίριδα) με ένα στρογγυλό άνοιγμα στο κέντρο (κόρη), που αυξομειώνεται ρυθμίζοντας το φως που μπαίνει στο μάτι. Το χρώμα των κυττάρων της ίριδας δίνει στο μάτι το χαρακτηριστικό του χρώμα. Πίσω από την ίριδα βρίσκεται ο φακός, ο οποίος εστιάζει την εικόνα σε ένα στρώμα κυττάρων στο πίσω μέρος του ματιού (αμφιβληστροειδής), το οποίο μετατρέπει το φωτεινό είδωλο σε ηλεκτρικό ερέθισμα που μεταφέρεται με οπτικό νεύρο στον εγκέφαλο.
Ανάμεσα στον αμφιβληστροειδή και το σκληρό χιτώνα βρίσκεται ο χοριοειδής χιτώνας, που αποτελείται από τα αιμοφόρα αγγεία, τα οποία τρέφουν το μάτι και συγκεκριμένα τον αμφιβληστροειδή. Οι δακρυϊκοί αδένες και οι δακρυϊκοί πόροι αποτελούν το δακρυϊκό σύστημα που προστατεύει τον επιπεφυκότα σαν λιπαντικό. Τα δάκρυα απομακρύνουν τα ξένα σώματα από το μάτι. Ένας μεγάλος δακρυϊκός αδένας βρίσκεται κάτω από το άνω βλέφαρο και ένας μεγάλος εκφορητικός πόρος (ρινοδακρυικός) των δακρύων ενώνει την έσω γωνία του ματιού με την κοιλότητα της μύτης. Το άνω βλέφαρο ανασηκώνεται με ένα μυώνα, τον ανελκτήρα του βλεφάρου, και τα βλέφαρα κλείνουν με έναν κυκλοτερή μυώνα του σφιγκτήρα του βλεφάρου. Το άτομο που θα δώσει τις πρώτες βοήθειες στις κακώσεις του ματιού χρειάζεται να έχει τις παραπάνω στοιχειώδεις γνώσεις για την ανατομική δομή του ματιού. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο πάσχων βρίσκεται κάτω από το βάρος μιας συναισθηματικής φόρτισης και καθετί που θα αισθανθεί εκείνη τη στιγμή εντείνεται. Επομένως, πρώτο μας μέλημα είναι να καθησυχάσουμε τον άρρωστο και να αποκτήσουμε την εμπιστοσύνη του. Μετά από ένα τραυματισμό στην περιοχή του ματιού πρέπει να εξετάσουμε αρχικά:
• Τυχόν οιδήματα ή άλλες κακώσεις στα βλέφαρα, την ύπαρξη ερυθρότητας στον επιπεφυκότα
• Την ακεραιότητα του κερατοειδούς
• Το μέγεθος της κόρης και αν είναι οι κόρες των δύο ματιών είναι στρογγυλές και ίσες σε μέγεθος
• Αν τα μάτια κινούνται μαζί προς την ίδια κατεύθυνση
• Αν η περιφέρεια της ίριδας είναι ομαλή





Ξένα σώματα στο μάτι
Η επίδεση και του ματιού που δεν είναι τραυματισμένο βοηθά στο να μην κινείται το τραυματισμένο μάτι, αφού φυσιολογικά τα μάτια κινούνται ταυτόχρονα. Το λόγο για τον οποίο κλείνουμε και τα δύο μάτια πρέπει να τον εξηγήσουμε στον άρρωστο.
Τα μικρά σε μέγεθος ξένα σώματα συνήθως προκαλούν σημαντική βλάβη στο μάτι, γιατί αυτά μπορούν να προσεγγίσουν το βολβό. Από τα μεγάλα αντικείμενα, τις περισσότερες φορές, το μάτι προστατεύει ο οφθαλμικός κόγχος. Ένα μικρό, ελεύθερο, ξένο σώμα ερεθίζει τον επιπεφυκότα, που γίνεται αμέσως φλεγμονώδης και κόκκινος, και το μάτι αρχίζει να παράγει δάκρυα στην προσπάθειά του να αποβάλει το ξένο σώμα. Ο άρρωστος πονά και με δυσκολία κρατά το μάτι του ανοιχτό. Στην περίπτωση αυτή, το ξέπλυμα του ματιού με νερό ή φυσιολογικό ορό παρασύρει το ξένο σώμα και το απομακρύνει από το μάτι. Τα ξένα σώματα που είναι κολλημένα στον κερατοειδή ή βρίσκονται στην πίσω επιφάνεια του άνω βλεφάρου δεν απομακρύνονται εύκολα. Πρέπει να αναστρέψουμε ή να τραβήξουμε προς τα πάνω και μπροστά το άνω βλέφαρο για να μπορέσουμε με μία βρεγμένη τολύπη να απομακρύνουμε το ξένο σώμα. Τα μεγάλα ξένα σώματα που είναι σφηνωμένα στο μάτι πρέπει να αφαιρούνται στο νοσοκομείο. Ώσπου να μεταβούμε στο νοσοκομείο, το μάτι πρέπει να καλυφθεί με έναν κώνο από χαρτόνι για να μην εισχωρήσει βαθύτερα το ξένο σώμα. Προτείνεται η επίδεση και του ματιού που δεν είναι τραυματισμένο, επειδή βοηθά στο να μην κινείται το τραυματισμένο μάτι, αφού φυσιολογικά τα μάτια κινούνται ταυτόχρονα. Το λόγο για τον οποίο κλείνουμε και τα δύο μάτια πρέπει να τον εξηγήσουμε στον άρρωστο.

Τα χημικά εγκαύματα
Προκαλούνται στο μάτι από όξινα ή αλκαλικά διαλύματα και απαιτούν γρήγορη αντιμετώπιση για να αποφύγουμε μόνιμη βλάβη. Στην περίπτωση αυτή μία μόνο ενέργεια μπορεί να γίνει: το καλό πλύσιμο του ματιού για 5 έως 10 λεπτά με καθαρό νερό ή φυσιολογικό ορό. Το πλύσιμο του ματιού μπορεί να γίνει χύνοντας νερό μέσα στο μάτι, κρατώντας το μάτι κάτω από μια βρύση που τρέχει λίγο, ή βάζοντας το κεφάλι του αρρώστου μέσα σε μια λεκάνη με νερό, ενώ ο άρρωστος ανοιγοκλείνει τα βλέφαρά του.

Τα θερμικά εγκαύματα
Προκαλούνται στο μάτι από όξινα ή αλκαλικά διαλύματα και απαιτούν γρήγορη αντιμετώπιση για να αποφύγουμε μόνιμη βλάβη. Στην περίπτωση αυτή μία μόνο ενέργεια μπορεί να γίνει: το καλό πλύσιμο του ματιού για 5 έως 10 λεπτά με καθαρό νερό ή φυσιολογικό ορό. Το πλύσιμο του ματιού μπορεί να γίνει χύνοντας νερό μέσα στο μάτι, κρατώντας το μάτι κάτω από μια βρύση που τρέχει λίγο, ή βάζοντας το κεφάλι του αρρώστου μέσα σε μια λεκάνη με νερό, ενώ ο άρρωστος ανοιγοκλείνει τα βλέφαρά του.
Τα εγκαύματα από φως
Προέρχονται συνήθως από τις υπέρυθρες ακτίνες, τις ακτίνες λέιζερ και το φως κατά την έκλειψη του ηλίου. Επίσης, οι υπεριώδεις ακτίνες από μια συσκευή συγκόλλησης ή η παραμονή σε μια περιοχή με χιόνι (τύφλωση από χιόνι) μπορούν να προκαλέσουν επιπόλαιο έγκαυμα στα μάτια. Στην αρχή το έγκαυμα αυτό δεν προκαλεί πόνο, έπειτα όμως από 3 έως 5 ώρες εμφανίζεται έντονη επιπεφυκίτιδα με ερυθρότητα, οίδημα και μεγάλη έκκριση δακρύων. Το μάτι καλύπτεται με μια αποστειρωμένη γάζα και ο άρρωστος οδηγείται στο νοσοκομείο. Οι τραυματικές κακώσεις του ματιού αφορούν στα βλέφαρα και στον ίδιο το βολβό.

Αρχές πρώτων βοηθειών
Οι βασικές αρχές στην παροχή πρώτων βοηθειών σε ένα τραυματισμένο μάτι είναι:
• Δεν ασκείται πίεση και δεν γίνεται κανένας χειρισμός.
• Εφαρμόζεται ήπια ένας αποστειρωμένος βρεγμένος επίδεσμος.
• Καλύπτεται το μάτι, π.χ., με ένα πλαστικό ποτηράκι.
• Καλύπτεται και το μη τραυματισμένο μάτι.
Οι τραυματικές κακώσεις του ματιού μπορεί να είναι:
• Σχισμένο βλέφαρο
• Σχισμένος βολβός
• Οπισθοβολβικό αιμάτωμα
• Παρεκτόπιση του βολβού
• Ύφαιμα από τη συγκέντρωση αίματος στον πρόσθιο θάλαμο του ματιού κ.λπ.
Κάθε άρρωστος που παραπονιέται για πόνο, διπλωπία και ελάττωση της όρασής του έπειτα από τραυματισμό με αμβλύ όργανο στο μάτι, πρέπει να οδηγείται στο νοσοκομείο.

Οι φακοί επαφής
Είναι μικρές διαφανείς μεμβράνες που τοποθετούνται επάνω στον κερατοειδή των ματιών αντιμετωπίζοντας τα προβλήματα όρασης ορισμένων ατόμων (μυωπία, πρεσβυωπία, αστιγματισμό). Έτσι, απαλλάσσονται από τους σκελετούς που περιορίζουν το οπτικό τους πεδίο. Σήμερα οι φακοί επαφής χωρίζονται στους:
• υδρόφιλους (μαλακούς), που συνδυάζουν νερού και πολυμερή υλικά
• μη υδρόφιλους, οι οποίοι κατασκευάζονται από σιλικόνη.
Οι πρώτοι είναι φακοί που γίνονται ανεκτοί από τους περισσότερους ανθρώπους και έχουν μεγάλη διάρκεια ζωής, γι' αυτό φθείρονται και απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή στο καθάρισμα. Οι μη υδρόφιλοι (σκληροί) είναι κατάλληλοι για τα ευαίσθητα μάτια, πιο απλοί στον καθαρισμό τους και παρουσιάζουν μεγαλύτερη δυσκολία στην εφαρμογή τους. Οι φακοί επαφής έχουν το πλεονέκτημα ότι:
• κινούνται μαζί με την κόρη του ματιού προσφέροντας καλύτερη ποιότητα όρασης,
• δε θαμπώνουν από την υγρασία,
• δεν κολλάνε πάνω τους οι σταγόνες της βροχής, o δεν εμποδίζουν καμιά δραστηριότητα του ατόμου και
• δεν αλλάζουν το παρουσιαστικό του.
Όμως:
• ευνοούν τις μολύνσεις,
• απαιτούν ειδική φροντίδα και τακτικές εξετάσεις από τον οφθαλμίατρο.
Η τοποθέτηση των φακών επαφής αποτελεί μια λεπτή πράξη που χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Ο οφθαλμίατρος και ο εφαρμοστής των φακών υποδεικνύουν το σωστό τρόπο εφαρμογής τους. Όμως πρέπει το άτομο που φέρει φακούς επαφής να εξασκηθεί στην τοποθέτηση και στην αφαίρεση τους.
Φακοί επαφής και τραυματισμοί στα μάτια
Σε περιπτώσεις τραυματισμών στα μάτια πρέπει να αφαιρούνται οι φακοί επαφής από τον ίδιο τον άρρωστο, εάν μπορεί, ή στο νοσοκομείο από το ειδικό ιατρικό προσωπικό.
Στα χημικά εγκαύματα οι φακοί επαφής πρέπει να αφαιρούνται αμέσως, γιατί η χημική ουσία μπορεί να παγιδευτεί κάτω από το φακό, οπότε είναι δύσκολη η αραίωσή της από το διάλυμα καθαρισμού. Στη περίπτωση αυτή:
• Οι σκληροί φακοί επαφής αφαιρούνται με μια βεντούζα, της οποίας η άκρη υγραίνεται με διάλυμα ορού.
• Οι μαλακοί φακοί αφαιρούνται, αφού ενσταλάξουμε δύο σταγόνες ορού μέσα στο μάτι και πιάσουμε το φακό με τον αντίχειρα και το δείκτη.
Το τεχνητό μάτι
Το τεχνητό μάτι (οφθαλμική πρόθεση) σε ένα τραυματισμένο άρρωστο πολλές φορές είναι δύσκολο να διαπιστωθεί και καλό είναι να μη λαμβάνεται υπόψη στην παροχή πρώτων βοηθειών. Πάντως πρέπει να εξετάζεται η περίπτωση του τεχνητού ματιού, όταν η κόρη σε ένα τραυματισμένο μάτι με οφθαλμική πρόσθεση δεν αντιδρά καθόλου στο φως.


Δηλητηριάσεις και δηλητήρια
Μανιτάρια
Διακρίνονται τρεις κύριες μορφές δηλητηρίασης:
• Η μουσκαρινική, που οφείλεται στη μουσκαρίνη, η οποία περιέχεται στα μανιτάρια αμανίτης ο μυϊοκτόνος και αμανίτης ο πάνθηρ και εκδηλώνεται με υπνηλία, εφίδρωση, μύση, τρεις έως τέσσερις ώρες μετά την κατάποση. Τα μανιτάρια μπορεί να προκαλέσουν μυδρίαση, διέγερση και ιλίγγους που οφείλονται στην ατροπίνη των μυκήτων. Συνήθως δεν προκαλούν θάνατο.
• Η φαλλοειδική δηλητηρίαση που προκαλείται από τα μανιτάρια αμανίτης ο φαλλοειδής, αμανίτης ο εαρινός και αμανίτης ο κίτριος, και εκδηλώνεται με εμετό, κωλικούς, διάρροια, γενική κατάπτωση, ολιγουρία, πυρετό και κράμπες, 12 περίπου ώρες μετά τη βρώση. Έπειτα από δύο μέρες φαινομενικής βελτίωσης εκδηλώνεται ίκτερος, κυκλοφορικές διαταραχές, κατάρρευση και κώμα. Η δηλητηρίαση προκαλείται από την τοξίνη των αμανιτών και προκαλεί το θάνατο στο 50% των περιπτώσεων.
• Η εντολομική δηλητηρίαση που προκαλείται από τα μανιτάρια εντόλομα το μολυβδόχρωμο, βολέπος ο πελιδνός, αγαρικόν το δυσευτέρον κ.ά. Εκδηλώνεται με εμετό, πόνους στην κοιλιά και διάρροια, λίγες ώρες μετά τη βρώση. Τα συμπτώματα αυτά διαρκούν δύο μέρες, σπάνια χειροτερεύουν και μερικές φορές οδηγούν στο θάνατο.
Θεραπεία
Η θεραπεία των δηλητηριάσεων από μανιτάρια, εκτός από την πλύση στομάχου, που γίνεται στις πρόσφατες δηλητηριάσεις, ποικίλλει ανάλογα με τα είδη των μανιταριών που τις προκάλεσαν.
Η θεραπεία των δηλητηριάσεων από μανιτάρια, εκτός από την πλύση στομάχου που γίνεται στις πρόσφατες δηλητηριάσεις, ποικίλλει ανάλογα με τα είδη των μανιταριών που τις προκάλεσαν, π.χ., ατροπίνη στη μουσκαρινική δηλητηρίαση. Γίνεται επίσης αποκατάσταση της απώλειας του νερού, των αλάτων και των λευκωμάτων και βασική υποστήριξη της αναπνοής και της κυκλοφορίας. Στη φαλλοειδική δηλητηρίαση γίνεται και οροθεραπεία με 120ml αντιφαλλοειδικού ορού του ινστιτούτου Pasteur (Παστέρ).