Πρώτες βοήθειες Νο3

Tα θερμικά ατυχήματα
Γενικά
Ατυχήματα συμβαίνουν σε όλες τις εποχές του έτους. Τα δύο κυριότερα είναι το έγκαυμα και η κρυοπληξία-κρυοπάγημα. Και τα δύο είναι βλάβες-κακώσεις του οργανισμού ως αποτέλεσμα θερμικής επιδράσεως από υψηλή, ή χαμηλή θερμοκρασία. Από απόψεως χώρου τα μεν εγκαύματα συμβαίνουν συχνότερα μέσα στο σπίτι, ενώ η κρυοπληξία-κρυοπάγημα στον εξωτερικό χώρο.
Εγκαύματα
Έγκαυμα είναι η κάκωση, κυρίως του δέρματος, από την επίδραση υψηλής θερμοκρασίας, δηλαδή πολύ ανώτερης από αυτήν του σώματος.
είναι η κάκωση, κυρίως του δέρματος, από την επίδραση υψηλής θερμοκρασίας, δηλαδή πολύ ανώτερης από αυτήν του σώματος. Τα κύτταρα του οργανισμού υφίστανται βλάβη σε θερμοκρασία μεγαλύτερη των 56 βαθμών Κελσίου. Αναφέραμε "κυρίως του δέρματος", διότι μπορεί να έχουμε έγκαυμα των εσωτερικών οργάνων του σώματος, όπως του βλεννογόνου του στόματος, του οισοφάγου ή του παχέος εντέρου. Η υψηλή θερμοκρασία μπορεί να δράσει με δύο μορφές:
1. Υγρή μορφή: ζεστό υγρό (νερό, λάδι ή ροφήματα, καθώς και υδρατμοί).
2. Ξηρή μορφή: θερμά αντικείμενα, κάρβουνα, ηλεκτρικές συσκευές, πολύ θερμός αέρας.
Εγκαύματα προξενούνται ακόμη από:
Α. Ακτινοβολία. Περιλαμβάνει τις ακτίνες Χ (ακτινικά εγκαύματα) και τις ηλιακές ακτίνες (τόσο το καλοκαίρι όσο και το χειμώνα, ιδιαίτερα όταν ανακλώνται σε λαμπερές επιφάνειες ή στο χιόνι). Σε ψηλά βουνά, όπου η υπεριώδης ακτινοβολία είναι εντονότερη, μπορεί να παρατηρηθεί έγκαυμα ακόμη και με μερική συννεφιά. Η υπεριώδης ακτινοβολία ύστερα από αντανάκλαση στο χιόνι προκαλεί επίσης έντονη βλάβη στα μάτια (κερατοειδής χιτώνας), όπως και το υπεριώδες φως της οξυγονοκόλλησης, της ηλεκτροσυγκόλλησης ή της έκλειψης του ήλιου.
Β. Ηλεκτρικό ρεύμα, κεραυνός.
Γ. Χημικές ουσίες, οξέα ή αλκάλια (βιτριόλι, καυστική ποτάσα στα διάφορα απορρυπαντικά) ακόμη και η βενζίνη ή το πετρέλαιο, όταν επιδράσουν αρκετή ώρα. Δ. Έντονη τριβή σε διάφορα αντικείμενα, π.χ., σε σκοινί. Το έγκαυμα των εσωτερικών οργάνων (βλεννογόνων) παρατηρείται σε κατάποση καυστικών χημικών ουσιών (οξέα, αλκάλια, βενζίνη, πετρέλαιο). Στο έντερο μπορεί να σημειωθεί έγκαυμα όταν γίνει κλύσμα με πολύ ζεστό νερό. Η βλαπτική επίδραση, η πρόκληση δηλαδή εγκαύματος από τα παραπάνω αίτια, εξαρτάται από τη θερμοκρασία, την πυκνότητα ή την ένταση των ουσιών, καθώς και από το χρόνο επίδρασης.
Η βλάβη που προκαλεί το έγκαυμα διακρίνεται σε βαθμούς:
Α΄ βαθμός: ερυθρότητα του δέρματος και ίσως πολύ μικρές φυσαλίδες (π.χ., ηλιακό έγκαυμα ή έγκαυμα εντριβής με πετρέλαιο).
Β΄ βαθμός: έντονη ερυθρότητα με μεγάλες φυσαλίδες που περιέχουν θολερό υγρό (υποκίτρινο).
Γ΄ βαθμός: έγκαυμα ολόκληρου του πάχους του δέρματος, το οποίο έχει χρώμα ωχροκίτρινο έως γκρι-σταχτί.
Δ΄ βαθμός: απανθράκωση του δέρματος και των υποκείμενων ιστών.
¶λλη διαίρεση-διάκριση του εγκαύματος είναι: α. επιπόλαιο, β. ενδιάμεσο και γ. βαθύ. Η εκτίμηση του βαθμού ή του βάθους του εγκαύματος είναι συνήθως δύσκολη στην αρχή, ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά, τα οποία έχουν δέρμα με πάχος που κυμαίνεται από το 1/2 ή το 1/3 εκείνου των ενηλίκων. Το έγκαυμα προκαλεί έντονο πόνο και αίσθημα καύσου (θερμότητας). Εγκαύματα Γ΄ και Δ΄ βαθμού σύντομα καθίστανται ανώδυνα, καθώς καταστρέφονται οι νευρικές απολήξεις. Η επίδραση της υπεριώδους ακτινοβολίας που προέρχεται από αντανάκλαση στο χιόνι ή από ηλεκτροκόλληση προκαλεί έντονο πόνο στα μάτια με δακρύρροια. Τα μάτια (ο βλεννογόνος) είναι κόκκινα και ευαίσθητα στο φως, ενώ ο πάσχων αισθάνεται ότι περιέχουν άμμο ή πιπέρι.
Πρώτες βοήθειες για έγκαυμα
Το ατύχημα αυτό απαιτεί ιατρική φροντίδα. Ο έντονος πόνος και ο φόβος προκαλούν πανικό στον πάσχοντα, καταπληξία και απώλεια ψυχραιμίας στο περιβάλλον του. Για το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντική η διατήρηση της ψυχραιμίας. Οφείλουμε να βοηθήσουμε αμέσως αυτόν που φέρει το έγκαυμα να απαλλαγεί από τα ρούχα του, ενώ συγχρόνως πλένουμε το έγκαυμα με κρύο νερό. Πλύση με νερό μισή ώρα μετά το έγκαυμα δεν έχει νόημα ή ωφέλεια. Στη συνέχεια αφαιρείται ό,τι μεταλλικό φέρει το άτομο: αλυσίδες, δαχτυλίδια, βραχιόλια, ρολόι κ.λπ. Αυτό συμβαίνει διότι αφενός δρουν ως θερμικά σώματα αφετέρου η αφαίρεση αργότερα γίνεται δύσκολη, όταν ακολουθήσει το οίδημα (πρήξιμο). Καμένα κομμάτια υφάσματος που τυχόν βρίσκονται κολλημένα καλύτερα να μην αφαιρούνται μέχρι να αναλάβει ο γιατρός τη φροντίδα.
Εγκαύματα Β΄ ή Γ΄ βαθμού, τα οποία έχουν έκταση που υπερβαίνει το 10% της επιφανείας του σώματος, απαιτούν μεταφορά στο νοσοκομείο. Την έκταση του εγκαύματος υπολογίζουμε, αν λάβουμε υπόψη ότι η παλάμη έχει έκταση περίπου 1% της επιφάνειας του σώματος. Μετά την πλύση με νερό προσπαθούμε να ηρεμήσουμε τον πάσχοντα. Του προσφέρουμε ροφήματα και τα συνήθη παυσίπονα. Προσοχή χρειάζεται στη χορήγηση ασπιρίνης επειδή υπάρχει φόβος για γαστρορραγίας, αφού και το έγκαυμα δρα με τον ίδιο περίπου μηχανισμό στο βλεννογόνο του στομάχου.
Χωρίς τοποθέτηση αλοιφών ή άλλων ουσιών, καλύπτουμε το έγκαυμα με καθαρά πάνινα ρούχα (όχι χνουδωτά) και τον μεταφέρουμε στο νοσοκομείο. Ελαφρά εγκαύματα Α΄ ή Β΄ βαθμού περιορισμένης εκτάσεως μπορούν να αντιμετωπιστούν στο σπίτι. Μετά τον καθαρισμό με νερό, επαλείφουμε το σημείο με Betadine (κόκκινο ιώδιο), προκειμένου να εμποδίσουμε την ανάπτυξη μικροβίων και την αποβολή υγρών. Η επάλειψη με ιώδιο μία, δύο φορές την ημέρα δημιουργεί ξηρή επιφάνεια (κρούστα) κάτω από την οποία επουλώνεται πλήρως η εγκαυματική επιφάνεια μετά 12 έως 14 ημέρες. Η κρούστα μπορεί να σχηματιστεί και χωρίς το ιώδιο, αν στεγνώνουμε συχνά το έγκαυμα με αποστειρωμένες γάζες. Αυτή ονομάζεται "ανοικτή μέθοδος" επειδή η επιφάνεια παραμένει συνέχεια ακάλυπτη. Διαφορετικά, καλύπτουμε την επιφάνεια με ειδικές γάζες εμποτισμένες σε αντιβιοτικά (π.χ., Jelonet, Fucidine κ.λπ.). Με το δεύτερο αυτόν τρόπο η επούλωση καθυστερεί λίγο. Τέλος, σκόπιμη είναι και η χορήγηση αντιτετανικού ορού.


Βλάβες από την υψηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντος
Οι διαταραχές που προκαλούνται από την υψηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντος περιλαμβάνουν επώδυνες μυϊκές συσπάσεις και την εξάντληση από τη θερμότητα και τη θερμοπληξία. Οι παράγοντες που προδιαθέτουν την εμφάνιση αυτών των διαταραχών είναι η θερμοκρασία, η υγρασία και η ταχύτητα του ανέμου. Όσο οι δύο πρώτοι παράγοντες αυξάνονται και ελαττώνεται ο τελευταίος, τόσο περισσότερο δυσχεραίνεται η αποβολή θερμότητας από τον οργανισμό. Ο κυριότερος παράγοντας που συμβάλλει στην αποβολή της θερμότητας από τον οργανισμό είναι ο εγκλιματισμός του, δηλαδή οι μεταβολές του θερμορυθμιστικού μηχανισμού που είναι αναγκαίες για την προσαρμογή του σε επίπεδα θερμοκρασίας του περιβάλλοντος υψηλότερα των φυσιολογικών. Ο εγκλιματισμός ενός υγιούς ενηλίκου διαρκεί περίπου δύο εβδομάδες. Οι ακραίες ηλικίες είναι πιο ευπαθείς στην υψηλή θερμοκρασία. Αρνητικά συντελούν επίσης η κακή διατροφή, η κόπωση, η έλλειψη επαρκούς οξυγόνου, η σωματική κατασκευή, οι καρδιοπάθειες και η κατανάλωση οινοπνευματωδών ποτών.
Επώδυνες μυϊκές συσπάσεις
Χαρακτηρίζονται από επώδυνους σπασμούς των γραμμωτών μυών, κυρίως του κορμού και των άκρων.
Οι επώδυνες μυϊκές συσπάσεις από τη θερμότητα (heat cramps) εμφανίζονται συνήθως σε άτομα με καλή φυσική κατάσταση έπειτα από μεγάλη κόπωση που συνοδεύεται από έντονη εφίδρωση και κατανάλωση μεγάλης ποσότητας νερού. Μπορεί να παρουσιαστούν επίσης σε άτομα που εργάζονται σε ψυχρές συνθήκες, αλλά είναι ντυμένα βαριά, γι' αυτό άλλωστε ονομάζονται και "κράμπες των μεταλλωρύχων". Χαρακτηρίζονται από επώδυνους σπασμούς των γραμμωτών μυών, κυρίως του κορμού και των άκρων.
Αντιμετωπίζονται εύκολα με τη χορήγηση χλωριούχου νατρίου (αλάτι) από το στόμα ή ενδοφλέβια.
Εξάντληση από θερμότητα
Είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από απότομη εμφάνιση αδυναμίας, κεφαλαλγίας, ζάλης, υπνηλίας και εμετών. Συχνά παρουσιάζονται ταχυκαρδία και πτώση της αρτηριακής πίεσης. Η κόπωση δεν είναι απαραίτητη για την εμφάνιση της εξάντλησης, καθώς μπορεί να εμφανιστεί και σε κλινήρεις, εφόσον εκτεθούν σε περιβάλλον με υψηλή θερμοκρασία. Αντιμετωπίζεται με την απομάκρυνση του αρρώστου από το θερμό περιβάλλον και τη χορήγηση υγρών από το στόμα.
Θερμοπληξία
Ο άρρωστος βρίσκεται σε σύγχυση και παθαίνει παραλήρημα μέχρι που χάνει τις αισθήσεις του και την επαφή με το περιβάλλον, εμφανίζει γρήγορο σφυγμό και ακανόνιστη αναπνοή.
Η θερμοπληξία είναι μια παθολογική κατάσταση που εμφανίζεται όταν ο οργανισμός αδυνατεί να αποβάλει θερμότητα στο περιβάλλον. Αυτό συμβαίνει όταν η θερμοκρασία του περιβάλλοντος πλησιάζει αυτήν του ανθρώπινου σώματος (37°C). Όταν η θερμοκρασία περιβάλλοντος υπερβαίνει τους 38°C, η θερμότητα που το ανθρώπινο σώμα προσλαμβάνει από το περιβάλλον προστίθεται σε αυτήν που παράγεται από το ίδιο, με αποτέλεσμα να αυξάνεται υπερβολικά η θερμοκρασία του σώματος. Την εμφάνιση της θερμοπληξίας ευνοεί και η υγρασία της ατμόσφαιρας, όταν υπερβαίνει το 70%.
Η θερμοπληξία μπορεί να οφείλεται είτε στη δυσλειτουργία του μηχανισμού που ρυθμίζει τη θερμοκρασία του σώματος είτε στην έντονη σωματική άσκηση σε θερμό και υγρό περιβάλλον. Ουσιαστικά, απορρυθμίζεται ο θερμοστάτης του σώματος. Τα συμπτώματά της είναι χαρακτηριστικά και οφείλονται στον πολύ υψηλό πυρετό, που φτάνει τους 41-42°C, τη δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος και στο γεγονός ότι ο άρρωστος δεν ιδρώνει, διότι έχουν καταστραφεί οι ιδρωτοποιοί αδένες. Συγκεκριμένα, ο άρρωστος βρίσκεται σε σύγχυση και παθαίνει παραλήρημα, μέχρι που χάνει τις αισθήσεις του και την επαφή με το περιβάλλον, εμφανίζει γρήγορο σφυγμό και ακανόνιστη αναπνοή. Το δέρμα γίνεται σχεδόν σταχτί και μπορεί να εμφανιστούν διαταραχές στη λειτουργία των νεφρών και του ήπατος. Από τη θερμοπληξία κινδυνεύουν περισσότερο τα άτομα των οποίων ο βιολογικός θερμοστάτης δεν λειτουργεί καλά. Αυτά είναι τα βρέφη, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με προβλήματα υγείας. Η αντιμετώπισή της γίνεται με τη μεταφορά του αρρώστου σε μέρος δροσερό. Στη συνέχεια, αφαιρούμε τα ρούχα του και τυλίγουμε το κορμί του με βρεγμένες πετσέτες ή τον τοποθετούμε σε μπανιέρα με κρύο νερό. Αν ο άρρωστος δεν έχει χάσει τις αισθήσεις του, πρέπει να πίνει πολλά υγρά, με εξαίρεση τα οινοπνευματώδη και τον καφέ. Μεταφέρεται στο νοσοκομείο.
Ηλίαση
Εμφανίζεται συνήθως σε άμεση και έντονη ηλιακή ακτινοβολία, ιδίως όταν είναι απροστάτευτο το κεφάλι του ατόμου. Προσβάλλει κυρίως τα παιδιά και τους ηλικιωμένους. Η ηλίαση χαρακτηρίζεται από ερυθρό και ζεστό δέρμα προσώπου, έξαψη, πονοκέφαλο, ίλιγγο, ναυτία, εμετό και ταχυκαρδία. Οφείλεται στην ευαισθησία του εγκεφάλου στη θερμότητα και προκαλείται από τον ερεθισμό των μηνίγγων. Σε βαριές περιπτώσεις εμφανίζονται σπασμοί και απώλεια της συνείδησης. Αντιμετωπίζεται με την κατάκλιση του αρρώστου σε δροσερό περιβάλλον, ελαφρά ανύψωση του κεφαλιού και κρύα επιθέματα στο κεφάλι και τον αυχένα.
Πρώτες βοήθειες σε εγκαύματα από τον ήλιο
Πιείτε ένα δροσερό ποτό (όχι αλκοολούχο) ή χυμό φρούτου.
Τα εγκαύματα αυτά είναι συχνά στις αρχές του καλοκαιριού, με την απότομη έκθεση στο δυνατό ήλιο. Οι ενήλικοι πρέπει να προστατεύουν ιδιαίτερα το δέρμα του προσώπου, που είναι πολύ λεπτό και ευαίσθητο. Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο προκαλεί πρόωρη γήρανση του δέρματος (φωτογήρανση) με σχηματισμό ρυτίδων, πανάδων κ.λπ. Όσο πιο ανοιχτόχρωμα είναι το δέρμα και τα μάτια ενός ανθρώπου, τόσο λιγότερος χρόνος έκθεσης στον ήλιο απαιτείται για να προκληθεί ηλιακό έγκαυμα. Τα παιδιά έχουν πιο ευαίσθητο δέρμα και χρειάζονται ιδιαίτερη προσοχή. Επιπλέον, στις μικρές ηλικίες τα ηλιακά εγκαύματα αποτελούν προδιαθεσικό παράγοντα για καρκίνο του δέρματος. Μερικές ώρες μετά την έκθεση στον ήλιο το δέρμα κοκκινίζει, καίει και μπορεί να εμφανίσει φυσαλίδες.
Εάν ένα παιδί παρουσιάσει ηλιακά εγκαύματα, ξαπλώστε το σε ύπτια θέση και σε δροσερό μέρος, αφαιρέστε όλα τα ρούχα, βάλτε μια διπλωμένη πετσέτα κάτω από το κεφάλι του και μιλήστε του σε ήρεμο τόνο. Σκουπίστε το σώμα του με βρεγμένη πετσέτα που έχει εμποτιστεί σε δροσερό νερό (όχι κρύο) και διατηρήστε την επιδερμίδα υγρή. Καλό είναι να επαναλαμβάνετε αυτήν την διαδικασία κάθε μισή ώρα, ώσπου να πέσει η θερμοκρασία του. Αφήστε τα παράθυρα ανοικτά για να προκληθεί ρεύμα αέρος, αλλιώς χρησιμοποιήστε βεντάλια ή ανεμιστήρα. Αν νιώσετε ότι το δέρμα σας αρχίζει να καίει, φύγετε αμέσως από τον ήλιο και πάτε σε σκιά. Πιείτε ένα δροσερό ποτό (όχι αλκοολούχο) ή χυμό φρούτου. Κάντε ένα δροσερό μπάνιο στο σπίτι με ένα ήπιο αφρόλουτρο. Αν έχουν εμφανιστεί φουσκάλες, απευθυνθείτε στο γιατρό σας. Μην εκτίθεστε στον ήλιο από τις 10.00 μέχρι τις 17.00, γιατί η επίδραση του ήλιου στο δέρμα σας είναι πιο έντονη. Μην ξεχνάτε ότι το μαύρισμα είναι ο μόνος τρόπος άμυνας που έχει το δέρμα απέναντι στη βλαπτική επίδραση της ηλιακής ακτινοβολίας.
Το μαύρισμα του δέρματος δεν είναι δείγμα υγείας αλλά προσπάθεια προστασίας. Χρησιμοποιείτε πάντα αντηλιακή κρέμα για το πρόσωπο και αντηλιακό γαλάκτωμα για το σώμα. Εφαρμόστε τα μισή ώρα πριν βγείτε στον ήλιο, χρησιμοποιώντας αρκετή ποσότητα. Ανανεώστε το αντηλιακό σας κάθε τρεις έως τέσσερις ώρες περίπου. Ο δείκτης προστασίας από 15 έως 25 είναι καλός στις περισσότερες περιπτώσεις. Ο δείκτης αυτός δείχνει πόσες ώρες περίπου μπορεί να καθίσει κάποιος στον ήλιο φορώντας αντηλιακό. Κάθε άνθρωπος χρειάζεται να επιλέξει διαφορετικό αντηλιακό, κάτι που απαιτεί αρκετή εμπειρία. Παράδειγμα: Έστω ότι από την εμπειρία σας μπορείτε να υπολογίσετε πως, αν βγείτε στον ήλιο χωρίς αντηλιακή προστασία, δεν θα έχετε πρόβλημα για τα πρώτα 20 λεπτά της ώρας. Αν λοιπόν διαλέξετε αντηλιακό με δείκτη προστασίας 2, μπορείτε να μείνετε άφοβα στον ήλιο για διπλάσιο χρόνο, δηλαδή 20x2=40 λεπτά. Αντίστοιχα, αν χρησιμοποιήσετε αντηλιακό με δείκτη προστασίας 3, μπορείτε να μείνετε άφοβα στον ήλιο για 20x3=60 λεπτά ή μία ώρα. Πρακτικά, ένα αντηλιακό με δείκτη προστασίας μεγαλύτερο από 15 παρέχει πλήρη κάλυψη, εκτός από τις περιπτώσεις δερματικών ασθενειών, οπότε υπεύθυνος να σας υποδείξει το κατάλληλο αντηλιακό σκεύασμα είναι ο δερματολόγος σας. Μπορούμε επίσης να σκεπάσουμε το σώμα με βρεγμένες πετσέτες και να χρησιμοποιήσουμε ανεμιστήρα. Επίσης, χρειάζεται ένα ελαφρύ μασάζ για την τόνωση της κυκλοφορίας του αίματος από το δέρμα προς τα εσωτερικά όργανα και αντίστροφα.
Οδηγίες για προφύλαξη από καύσωνα
• Μείνετε σε δροσερά και σκιερά μέρη όπου δημιουργείται κάποιο ρεύμα αέρος με φυσικά ή τεχνητά μέσα (π.χ., ανεμιστήρας) και αποφύγετε τους χώρους με συνωστισμό.
•
Όσοι πάσχουν από διάφορα χρόνια νοσήματα και παίρνουν φάρμακα, ας βρίσκονται σε επικοινωνία με το γιατρό τους (καρδιοπαθείς, πνευμονοπαθείς και νεφροπαθείς κυρίως).
• Αποφύγετε τη βαριά σωματική εργασία, ιδιαίτερα σε χώρους με υψηλή θερμοκρασία, άπνοια και μεγάλη υγρασία. Μην κυκλοφορείτε κάτω από τον καυτό ήλιο, αν δεν είναι ανάγκη.
• Φορέστε ρούχα ελαφριά, ανοιχτόχρωμα και με ανοιχτό λαιμό, για να διευκολύνονται ο αερισμός του σώματος και η εξάτμιση του ιδρώτα.
• Να πίνετε άφθονο δροσερό ή κρύο νερό με λίγο αλάτι. Αποφύγετε τα ζαχαρούχα αναψυκτικά, τα πολλά γλυκά και τα οινοπνευματώδη.
• Τρώτε ελαφριά και μικρά γεύματα, κυρίως φρούτα και λαχανικά, και αποφύγετε τα λιπαρά.
• Κάντε πολλά χλιαρά ντους κατά τη διάρκεια της ημέρας. Καλό είναι να τοποθετούνται υγρά καλύμματα στο κεφάλι και το λαιμό για προστασία.
• Μην πηγαίνετε σε μέρη όπου, εκτός από τη μεγάλη ζέστη, υπάρχει και υψηλή υγρασία. Εκεί μπορεί να πάθει κανείς θερμοπληξία ακόμη και με πολύ χαμηλότερες θερμοκρασίες.
• Η θάλασσα είναι ένα θαυμάσιο μέσο αντιμετώπισης του καύσωνα. Ωστόσο, μην ξεχνάτε το καπέλο σας, για να μην πάθετε ηλίαση.
• Κολυμπήστε για να δροσιστείτε και όχι για να ασκηθείτε. Μείνετε στη σκιά και όχι κάτω από τον καυτερό ήλιο.
• Μεγαλύτερη προσοχή χρειάζεται κατά τη μετάβαση και την επιστροφή από τη θάλασσα, όταν υπάρχουν μποτιλιαρίσματα ή είναι μεσημέρι.
• Φορέστε γυαλιά ηλίου απορροφητικά των υπεριωδών ακτίνων.
• Όσοι πάσχουν από διάφορα χρόνια νοσήματα και παίρνουν φάρμακα, ας βρίσκονται σε επικοινωνία με το γιατρό τους (καρδιοπαθείς, πνευμονοπαθείς και νεφροπαθείς κυρίως).

Βλάβες από ραδιενεργό ακτινοβολία
Η ακτινοβολία προκαλεί καταστροφή μυελού των οστών και θάνατο. Αποτελεσματική θεραπεία για τις περισσότερες βλάβες από πυρηνική ακτινοβολία δεν υπάρχει, γι' αυτό ο πρωταρχικός στόχος είναι η πρόληψη.
Πρώτες Βοήθειες σε ατυχήματα από πυρηνική ακτινοβολία:
• Απομακρύνετε το άτομο από την πηγή της ακτινοβολίας.
• Αφαιρέστε τα ρούχα του.
• Πλένετε με άφθονο νερό.

Βλάβες από τη χαμηλή θερμοκρασία του περιβάλλοντος
Η φυσιολογική θερμοκρασία του σώματος είναι 37οC, ενώ η θερμοκρασία του περιβάλλοντος είναι πολύ μικρότερη. Η διατήρηση της θερμοκρασίας του σώματος επιτυγχάνεται με την παραγωγή θερμότητας από τις εσωτερικές καύσεις του οργανισμού και με την απώλεια θερμότητας προς το περιβάλλον. Η παραγωγή και η απώλεια της θερμότητας από τον οργανισμό ρυθμίζονται με τους θερμορυθμιστικούς μηχανισμούς, οι οποίοι διατηρούν σταθερή τη θερμοκρασία του σώματος στους 37°C (θερμοκρασία στην οποία επιτελούνται κανονικά όλες οι λειτουργίες του). Η ρύθμιση αυτή διαταράσσεται σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις που αφορούν είτε στην αυξημένη παραγωγή θερμότητας στους ιστούς (οπότε έχουμε πυρετό) είτε στην αυξημένη απώλεια της θερμότητας από το σώμα με ταυτόχρονη φυσιολογική παραγωγή στους ιστούς (οπότε εμφανίζεται η υποθερμία). Η υποθερμία προκαλείται συνήθως όταν ο οργανισμός εκτίθεται σε έντονο ψύχος, με συνέπεια να μεταφέρεται από το σώμα στο περιβάλλον μεγάλη ποσότητα θερμότητας, η οποία δεν μπορεί φυσιολογικά να αναπληρωθεί από την παραγόμενη στους ιστούς με τις καύσεις. Σε ορισμένες παθολογικές καταστάσεις, κατά τις οποίες υπολείπεται η παραγωγή θερμότητας στους ιστούς, ενώ διατηρείται η αποβολή της στο περιβάλλον, εμφανίζεται επίσης μικρού βαθμού υποθερμία.
Υποθερμία-κρυοπαγήματα
Το σώμα μπορεί να χάσει θερμότητα με τους εξής τρόπους:
• Με την απευθείας μεταφορά θερμότητας από ένα τμήμα του σώματος προς ένα πιο ψυχρό αντικείμενο, π.χ., όταν ένα θερμό χέρι αγγίζει ένα ψυχρό μέταλλο ή ένα κομμάτι πάγο.
• Με τη μεταφορά θερμότητας από την επιφάνεια του σώματος μέσω του αέρα προς μια ψυχρότερη περιοχή, π.χ., ένα άτομο ελαφρά ντυμένο θα χάσει θερμότητα σε ένα ψυχρό περιβάλλον.
• Με την εξάτμιση του ιδρώτα ή του νερού ή ενός πτητικού υγρού (βενζίνη, οινόπνευμα) από την επιφάνεια του σώματος. o Με την αναπνοή, κατά την οποία εκπνέεται θερμός αέρας και συνεπώς αποβάλλεται θερμότητα.
• Με την ακτινοβολία θερμότητας από το θερμό σώμα στο ψυχρό περιβάλλον χωρίς να μεσολαβήσει καμία επαφή.
Η απώλεια της θερμότητας μπορεί να αυξηθεί όταν αυξηθεί ο μεταβολισμός των κυττάρων (π.χ., στο ρίγος) ή να ελαττωθεί, εάν αποφύγουμε ένα κρύο περιβάλλον. Γενικά, η προοδευτική ψύξη του σώματος καταλήγει σε υποθερμία. Όταν αυτή πλήξει την καρδιά, τους πνεύμονες, τον εγκέφαλο και τα άλλα ζωτικά όργανα -δηλαδή τη λεγόμενη θερμοκρασία του πυρήνα- και η θερμοκρασία πέσει κάτω από τους 35°C, θα εμφανιστούν τα συμπτώματα της υποθερμίας σε τέσσερα στάδια.
• Στο πρώτο στάδιο παρουσιάζονται ρίγος και υπερκινητικότητα.
• Το δεύτερο στάδιο, στους 32°C, χαρακτηρίζεται από ελάττωση της μυϊκής λειτουργίας.
• Στο τρίτο, όταν η εσωτερική θερμοκρασία είναι περίπου 29°C, ο άρρωστος πέφτει σε λήθαργο.
• Στο τέταρτο στάδιο, περίπου στους 27°C, εξασθενούν πάρα πολύ τα ζωτικά σημεία και ο άρρωστος είναι φαινομενικά νεκρός. Σε αυτή τη φάση της μεταβολικής απραξίας των κυττάρων, ο άρρωστος μπορεί να ανανήψει, εφόσον σταματήσει η περαιτέρω απώλεια θερμοκρασίας.
Η αντιμετώπιση της υποθερμίας περιλαμβάνει τη σταθεροποίηση των ζωτικών λειτουργιών και, κυρίως, τον περιορισμό της απώλειας της θερμότητας. Η επαναθέρμανση του αρρώστου πρέπει να γίνεται στο νοσοκομείο, γιατί μπορεί να εμφανιστούν σοβαρές καρδιακές αρρυθμίες και καρδιακή παύση.
Αμεση φροντίδα για βλάβες από το κρύο
άμεση μετακίνηση από το ψυχρό περιβάλλον,
αφαίρεση των βρεγμένων ρούχων και
σκέπασμα με ζεστές κουβέρτες.
Το οξυγόνο χορηγείται αλλά όχι από φιάλες που βρίσκονται στο ύπαιθρο. Ο άρρωστος ή ο τραυματίας παθαίνει πιο εύκολα υποθερμία και ανανήπτει δυσκολότερα, γι' αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή. Οι περισσότερες τοπικές βλάβες από το κρύο εντοπίζονται στα εκτεθειμένα μέρη του σώματος όπως τα χέρια, τα πόδια, η μύτη, τα αφτιά και μπορεί να κυμαίνονται από τις απλές χιονίστρες μέχρι τα κρυοπαγήματα. Στις περιπτώσεις αυτές, προκειμένου ο οργανισμός να εξασφαλίσει τη θερμοκρασία των ζωτικών του οργάνων (θερμοκρασία του πυρήνα) ελαττώνει την κυκλοφορία του αίματος στα άκρα με την ανάλογη αγγειοσύσπαση. Με αυτό τον τρόπο προκαλούνται οι τοπικές βλάβες από το κρύο.
Οι χιονίστρες παρουσιάζονται μετά από έκθεση σε παρατεταμένο ψύχος, που όμως δεν προκάλεσε πάγωμα του δέρματος και των ιστών. Είναι μια ελαφρά ανώδυνη κατάσταση που εύκολα αντιμετωπίζεται.Το "βυθισμένο πόδι" ή "πόδι των χαρακωμάτων" εμφανίζεται συνήθως στους κυνηγούς μετά από παρατεταμένη παραμονή των ποδιών σε κρύο νερό. Το δέρμα των ποδιών ρυτιδώνεται, γίνεται λευκωπό και είναι κρύο στην αφή. Η αντιμετώπιση της ελαφριάς αυτής βλάβης γίνεται εύκολα, με την αφαίρεση των υγρών παπουτσιών και καλτσών και την επαναθέρμανση προοδευτικά των ποδιών.
Τα κρυοπαγήματα είναι η πιο σοβαρή τοπική βλάβη από ψύχος. Οι μηχανισμοί των κρυοπαγημάτων δεν είναι ακόμη πλήρως γνωστοί. Φαίνεται όμως ότι η ύπαρξη κρυστάλλων πάγου μέσα στα κύτταρα είναι η αιτία της βλάβης. Το νερό των κυττάρων παγώνει και προκαλούνται σημαντικές αλλαγές στη συγκέντρωση των ηλεκτρολυτών, με αποτέλεσμα τη δημιουργία χημικών μεταβολών στα κύτταρα. Το ίδιο συμβαίνει και όταν λιώνει ο πάγος μέσα στα κύτταρα. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ο θάνατος τους ή το λιγότερο η μόνιμη υπολειτουργία τους. Στα κρυοπαγήματα οι ιστοί είναι σκληροί, παγωμένοι και το βάθος της βλάβης ποικίλλει. Τα περισσότερα μέρη στην περιοχή του κρυοπαγήματος είναι λευκά, λευκοκίτρινα ή κυανά. Ανάλογα με το βάθος της βλάβης, διακρίνουμε τρεις βαθμούς κρυοπαγημάτων:
Πρώτου βαθμού, όπου υπάρχει βλάβη του δέρματος, αλλά δεν υπάρχουν φυσαλίδες
Δεύτερου βαθμού, όπου οι βλάβες είναι βαθύτερα και υπάρχουν φυσαλίδες και αποφλοίωση του δέρματος
Τρίτου βαθμού όταν υπάρχει νέκρωση του δέρματος και των υποκείμενων ιστών.
Κρυοπληξία
ονομάζεται η γενική βλάβη του οργανισμού, όταν εκτεθεί αρκετό χρονικό διάστημα σε έντονο ψύχος. Οφείλεται σε σημαντική απώλεια θερμότητας του σώματος και χαρακτηρίζεται από:
1. Ωχρότητα προσώπου και γενικά του δέρματος λόγω συσπάσεως των αγγείων, ενώ ταυτόχρονα τα πόδια μπορεί να έχουν φυσιολογικό χρώμα. Παρατηρείται επίσης ρίγος (τρέμουλο), το οποίο είναι αντίδραση του οργανισμού για να παραγάγει θερμότητα.
2. Υπνηλία, παραισθήσεις και μερικές φορές απώλεια της συνειδήσεως.
3. Έντονη βραδυκαρδία, η οποία, εάν παραταθεί και η θερμοκρασία του σώματος πέσει κάτω των 24 έως 26 βαθμών Κελσίου, το άτομο μπορεί να εκπνεύσει.
Κρυοπληξία ή υποθερμία εύκολα παρουσιάζεται σε μικρά παιδιά διότι έχουν ασταθή λειτουργία του θερμορυθμιστικού κέντρου. Το ίδιο περίπου ισχύει για τα ηλικιωμένα άτομα, στα οποία η υποθερμία έχει την εικόνα εγκεφαλικού επεισοδίου.
Πρώτες βοήθειες για κρυοπληξία
Η προοδευτική θέρμανση μπορεί να προκληθεί τρίβοντας το δικό μας δέρμα στο δέρμα του πάσχοντος.
Η άμεση φροντίδα στον πάσχοντα είναι: 1. Να αφαιρέσουμε τα βρεγμένα ρούχα και να τον ντύσουμε με στεγνά. 2. Προσεκτικό-προοδευτικό ζέσταμα με σκεπάσματα. 3. Προοδευτική χορήγηση υγρών όταν συνέλθει. Τα οινοπνευματώδη δεν επιτρέπονται, επειδή προκαλούν διαστολή των αγγείων του δέρματος και έχουμε απώλεια θερμότητας. Η προοδευτική θέρμανση μπορεί να προκληθεί τρίβοντας το δικό μας δέρμα στο δέρμα του πάσχοντος. Ακόμη, τοποθετούμε το πάσχον μέλος σε ζεστό νερό ανεκτό στο δικό μας δέρμα (του αγκώνα). Συγχρόνως, φροντίζουμε για τη γρήγορη μεταφορά στο νοσοκομείο, αφού τυλίξουμε την παθούσα περιοχή με στεγνά θερμά ρούχα.
Ελαφριά μορφή κρυοπαγήματος είναι τα χείμετλα (χιονίστρες) που παρατηρούνται συνήθως στα δάχτυλα ή και στο πτερύγιο του αφτιού. Το άτομο με χιονίστρες αισθάνεται έντονο κνησμό (φαγούρα), ενώ το σημείο είναι κυανέρυθρο. Για την αντιμετώπιση, συνιστάται ελαφρό ζέσταμα και εντριβή με αλοιφή βιταμίνης Α (π.χ., Αquasol), ενώ από γιατρό δίδονται αγγειοδιασταλτικά φάρμακα.
Κρυοπαγήματα
είναι τοπικές βλάβες του δέρματος και των επιφανειακών ιστών, κυρίως των κάτω άκρων. Χαρακτηρίζονται από επώδυνο υπομέλανο οίδημα (πρήξιμο) των άκρων με σκληρό δέρμα(πόδια, χέρια, αφτιά, μύτη). Ο πόνος μοιάζει με τσιμπήματα, ενώ συγχρόνως ακολουθεί μούδιασμα. Και εδώ, όπως και στο έγκαυμα, διακρίνουμε τέσσερις βαθμούς βλάβης με σχηματισμό φυσαλίδων και νεκρώσεως. Η φροντίδα είναι ανάλογη με την κρυοπληξία.
Πρώτες βοήθειες σε κρυοπαγήματα
Μεταφέρετε τον ασθενή σε προστατευόμενο και ζεστό περιβάλλον.
Μην τον εκθέτετε σε άμεση φλόγα, μη χρησιμοποιείτε θερμοφόρες με καυτό νερό και μην καταφεύγετε σε υπερβολές.
Δώστε του να πιει ζεστό ροφήματα. Αποφύγετε να δώσετε οινοπνευματώδη ποτά.
Αφαιρέστε τα ρούχα και αντικαταστήστε τα με στεγνά. Αφαιρέστε προσεκτικά τα παπούτσια. Αφαιρέστε επίσης δαχτυλίδια, ρολόγια και άλλα κοσμήματα.
Αν υπάρχει η δυνατότητα, βάλτε τον να κάνει ένα χλιαρό προς ζεστό μπάνιο (όχι καυτό).
Βυθίστε τα πόδια του ή τα χέρια σε μία λεκάνη με χλιαρό προς ζεστό νερό.
Μην τρίβετε τα παγωμένα μέλη του σώματος με τα χέρια σας ή με χιόνι.
Καθησυχάστε τον άρρωστο. Κατά την περίοδο της επαναθέρμανσης ο πόνος είναι ιδιαίτερα έντονος.
Αν υπάρχουν φουσκάλες, δε χρειάζεται να τις σπάσετε.
Αν υπάρχουν πληγές, πλύνετε τις και σκεπαστέ τις απαλά με γάζες.
Αν το χρώμα του δέρματος συνεχίζει να είναι λευκό ή αν η θερμοκρασία των άκρων δεν επανέρχεται, μετά από όλα τα παραπάνω, απευθυνθείτε στο νοσοκομείο.
Πρόληψη
Προσοχή χρειάζονται οι εστίες φωτιάς οι ηλεκτρικές συσκευές και οι καυστικές ουσίες, οι οποίες πρέπει να είναι απρόσιτες στα μικρά παιδιά.
Προσοχή χρειάζονται οι εστίες φωτιάς οι ηλεκτρικές συσκευές και οι καυστικές ουσίες , οι οποίες πρέπει να είναι απρόσιτες στα μικρά παιδιά. Είναι απαραίτητα τα γυαλιά ηλίου στο χιόνι και η αποφυγή ακινησίας στο ψύχος ή στο χιόνι. Στους στρατιώτες της σκοπιάς συνιστάται βηματισμός σημειωτόν με ταυτόχρονη κίνηση των δακτύλων των ποδιών. Επίσης, με προσοχή πρέπει να γίνεται και η χρήση οινοπνευματωδών ποτών, επειδή λόγω της διαστολής των αγγείων του δέρματος έχουμε απώλεια θερμαντικού από τον οργανισμό. Όταν άτομο κάνει χρήση μεγάλης ποσότητας οινοπνευματωδών ποτών σε θερμοκρασία δωματίου μπορεί να βαδίσει και δεν αισθάνεται ζαλισμένο, ενώ μόλις βρεθεί σε ψυχρό χώρο χάνει τις αισθήσεις του με εικόνα βαρείας μέθης. Αυτό οφείλεται στα διασταλμένα αγγεία του δέρματος που συσπώνται λόγω του ψύχους και έτσι αρκετή ποσότητα αίματος προωθείται στον εγκέφαλο ο οποίος υφίσταται την επίδραση μεγάλης ποσότητας οινοπνεύματος.